Zdarza się, że przewoźnicy przyjmują od kierowcy wniosek, w którym ten zwraca się o udzielanie mu dnia wolnego za pracę w dzień ustawowo wolny od pracy wynikający z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, zawsze w stosunku 1:1. Czy jest to legalne?
Złożenie przez kierowcę ogólnego (blankietowego) wniosku o udzielanie mu czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych nie jest dopuszczalne. Jednak normalnej pracy w tzw. szóstym dniu nie rekompensuje się w proporcji 1:1 ani 1:1,5.
Za pracę w dniu wolnym trzeba oddać cały wolny dzień
Przede wszystkim należy podkreślić, że pracownik, który wykonywał pracę w dniu wolnym dla zachowania przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, zawsze w pierwszej kolejności powinien otrzymać za to cały dzień wolny. Należy go udzielić do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Dnia wolnego trzeba udzielić bez względu na to, ile godzin pracownik przepracował w dniu, który trzeba zrekompensować, a więc nawet wówczas, gdy wykonywał pracę tylko przez 2 lub 3 godziny. A zatem nie ma tu zastosowania zasada udzielania czasu wolnego w stosunku 1:1 czy też 1:1,5.
Przykład
Kierowca miał ustalony w harmonogramie piątek jako dzień wolny dla zachowania przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Musiał stawić się w tym dniu na godzinę. Obowiązkiem pracodawcy będzie zatem udzielenie całego dnia wolnego od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Polecanie pracy w tzw. szóstym dniu tygodnia i nieudzielenie w zamian dnia wolnego, nawet jeżeli pracownik będzie miał zapłacone za ten dzień wynagrodzenie wraz z odpowiednim dodatkiem, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Pracodawca może wybronić się przed zapłaceniem za to grzywny, tylko jeśli wykaże, że:
• uzgodnienie dnia wolnego z pracownikiem było niemożliwe (pracodawca i pracownik nie doszli do porozumienia co do terminu) lub
• praca w "szóstym" dniu tygodnia przypadała pod koniec okresu rozliczeniowego (przykładowo pracownik zatrudniony w miesięcznym okresie rozliczeniowym otrzymał polecenie pracy w wolną dla niego sobotę 27 lutego; w dniu następnym kończy się okres rozliczeniowy, więc udzielenie dnia wolnego nie jest już możliwe).
W takich sytuacjach zamiast udzielania dnia wolnego wolno wypłacić pracownikowi wynagrodzenie.
Kiedy oddaje się czas wolny w proporcji 1:1 lub 1:1,5?
Przy rozliczaniu normalnego czasu pracy w "szóstym" dniu tygodnia nie mamy do czynienia z zasadą oddawania czasu wolnego w proporcji 1:1 lub 1:1,5. Ten sposób rozliczeń stosuje się tylko wtedy, gdy rekompensowana jest praca w godzinach nadliczbowych, czyli taka, która nastąpiła w wyniku przekroczenia limitów dobowych.
Przykład
Kierowca jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy i świadczy pracę od poniedziałku do piątku. Soboty zostały wyznaczone przez pracodawcę jako dni wolne dla zachowania przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W jedną z sobót kierowca wykonywał pracę przez 10 godzin (mimo że dzienny limit czasu pracy wynosił 8 godzin).
Pracodawca może zatem rozliczyć ten dzień w sposób następujący:
• uzgodnić z pracownikiem, że najbliższy poniedziałek będzie dla niego dniem wolnym w zamian za pracę w "szóstym" dniu tygodnia, co zrekompensuje 8 godzin pracy;
• pozostałe do rozliczenia 2 godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia limitów dobowych mogą być rozliczone:
o udzieleniem czasu wolnego w proporcji 1:1 (na wniosek pracownika) lub 1:1,5 (z inicjatywy pracodawcy) albo
o wypłatą dodatku do wynagrodzenia.
A zatem złożenie przez kierowcę wniosku o udzielanie czasu wolnego w proporcji 1:1 w zamian za godziny przepracowane w dniu wolnym dla zachowania przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy nie jest zgodne z przepisami prawa pracy. Za taką pracę trzeba udzielić dnia wolnego, a nie czasu wolnego.
Czy wniosek może być ogólny?
Odrębną kwestią jest dopuszczalność złożenia przez pracownika ogólnego (jednego) wniosku o udzielanie mu czasu wolnego w proporcji 1:1 w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia norm dobowych. Tego robić nie wolno.
Przede wszystkim wniosek o udzielenie czasu wolnego w zamian za godziny nadliczbowe powinien zostać złożony przez pracownika dopiero po wystąpieniu godzin nadliczbowych. We wniosku pracownik powinien wskazać liczbę godzin nadliczbowych, dni, w których je wypracował, a także konkretny dzień, w którym chciałby skorzystać z czasu wolnego.
Ważne!
Uzgodnienia dotyczące liczby godzin oraz terminu udzielenia czasu wolnego są niezbędnym elementem wniosku. Pracownik ma prawo objąć wnioskiem albo wszystkie nadgodziny wypracowane w okresie rozliczeniowym, albo tylko ich część. Może też w ogóle z tego swojego uprawnienia nie skorzystać. Wniosek powinien być złożony najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego i dołączony do ewidencji czasu pracy.
Więcej tego typu porad znajdziesz w rubryce "Redakcja odpowiada" w aktualizacji 59 "Poradnika Przewoźnika".
Podstawa prawna
• Artykuł 151 § 1, art. 1512 § 1 i § 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94).
• § 8a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. z 1996 r. nr 62, poz. 286 ze zm.).
Beata Naróg
prawnik, specjalista
z zakresu prawa pracy,
w latach 2003-2007 pracownik PIP
zajmujący się udzielaniem
porad prawnych,
obecnie prowadzi firmę doradczą
Doradztwo i Usługi Kadrowe
DEFIDE
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz